دولت دستورالعمل جدید واردات خودرو را ابلاغ کرد که درآن، تعرفه واردات خودروهای هیبریدی از چهار به بین ۱۵ تا ۱۰۰ درصد افزایش یافته است.
به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو؛ خودروهایی که به نظر میرسد با کمک گرفتن از یک موتور برقی در کنار موتور بنزینی بتوانند به کاهش آلودگی هوا کمک کنند. از طرف دیگر هفته گذشته، رسانهها سخنانی از نوبخت سخنگوی دولت منتشر کردند که بیان میکرد: «خودروهای هیبریدی، دارای سوخت بنزینی هم هستند و از سرعتی به بالا، از برق استفاده میکنند که این وضعیت عمدتاً مربوط به خارج از شهر است؛ بنابراین کمک چندانی به کاهش آلودگی هوا در شهر نمیکنند.»
در پی این سخنان، انتقاداتی مطرح شد مبنی بر این که سخنان نوبخت، دقیقاً عکس آن چیزی است که خودروهای هیبریدی بازار هم اینک دارند. یعنی خودروهای موجود در بازار، تا حدود سرعت ۵۰ کیلومتر بر ساعت از برق استفاده میکنند و بعد از آن، موتور بنزینی روشن شده و توان مورد نیاز خودرو برای سرعتهای بالاتر را تامین میکند؛ بنابراین با این شرایط، به کاهش آلودگی هوا هم کمک میکنند. کار به جایی رسید که رشیدپور، یکی از مجریان تلویزیون در برنامه حالا خورشید، گفت که اگر مسئولان دولتی دلیل قانع کنندهای برای افزایش نرخ تعرفه واردات خودروهای هیبریدی ارائه کنند، موهای خود را از ته خواهد تراشید! به هر حال، چند روز قبل، دفتر سخنگوی دولت، نقل قول ذکر شده از جانب خودش را تکذیب کرد. با توجه به این موارد و این که شاید خودروهای هیبریدی زیاد در بازار شناخته شده نباشند، در ادامه به بررسی خودروهای هیبریدی، هیبریدیهای موجود در بازار و نیز پاسخ برخی ابهامات فوق خواهیم پرداخت.
۵ ویژگی در انواع خودروهای هیبریدی
خودروهای هیبریدی یا «دو نیرو» به طور خلاصه به خودروهایی گفته میشود که برای حرکت از ترکیب دو یا چند منبع قدرت برای حرکت استفاده میکنند. در بیشتر خودروهای امروزی این دو منبع قدرت شامل موتور بنزینی و موتور الکتریکی میشود. برای این که بهتر این خودروها را بشناسیم، پنج ویژگی آنها را معرفی میکنیم که سه ویژگی آن برای هیبریدی بودن خودرو الزامی است و ویژگیهای چهارم و پنجم، منجر به دو نوع خودروی هیبریدی جداگانه میشوند.
اولین ویژگی هیبریدیها مربوط به خاموش شدن موتور خودرو در زمان خاموش شدن خودرو است و بالعکس. دومین ویژگی، استفاده از انرژی ترمز برای شارژ موتور الکتریکی است. در این خودروها به مانند آرمیچرهایی که در دوچرخهها برای تولید برق استفاده میشود، هنگام ترمز، سیستمهای شارژ باتری الکتریکی خودرو کار میکنند و همزمان با ایجاد اصطکاک لازم، باتری الکتریکی شارژ میشود. سومین ویژگی، همان طور که در تعریف هم اشاره شد، مربوط به این است که هر دو موتور الکتریکی و بنزینی بتوانند برای رساندن انرژی به چرخها به کار گرفته شوند. به عنوان مثال برخی از انواع تویوتا راو ۴، این امکان را دارد که چرخهای عقب آن به موتور الکتریکی و چرخهای جلوی آن به موتور بنزینی متصل باشند و در هنگام ضرورت، موتور الکتریکی، با حرکت دادن چرخهای عقب، به حرکت و قدرت خودرو کمک میکند. چهارمین ویژگی مربوط به این است که یک خودروی الکتریکی بتواند در هنگام حرکت، تنها از موتور الکتریکی (بدون روشن شدن موتور بنزینی) استفاده کند. پنجمین ویژگی نیز مربوط به آن دسته از خودروهایی است که باتری آنها به طور جداگانه و از طریق برق شهر یا منبعی مانند آن بتوانند شارژ شوند.
۳ نوع سیستم انتقال قدرت متفاوت در هیبریدیها
اگر چه جزئیات فنی درباره انواع سیستمهای انتقال قدرت این نوع خودروها زیاد است و این جزئیات منجر به تمایز در این خودروها میشود، اما میتوان از این منظر، سه نوع خودروی هیبریدی را مشاهده کرد. خودروهایی که اصطلاحاً از سیستم سری، موازی و یا ترکیبی برای انتقال قدرت بهره میبرند. در این جا به طور خیلی مختصر هر یک از این انواع را توضیح میدهیم. بعد از مطالعه این قسمت، صحت و سقم نقل قول رسانهها از قول سخنگوی دولت (هر چند که در نهایت تکذیب شد) و همچنین انواع هیبریدیها با کاراییهای مجزا مشخص میشود.
در خودروهای با سیستم سری، موتور الکتریکی به تنهایی مسئول نیروی کشش خودرو است. موتور احتراق داخلی (بنزینی) نیز تنها وظیفه شارژ باتری الکتریکی را بر عهده دارد. باتریهای بزرگ با ظرفیت بالا از جمله ویژگیهای این خودروهاست. با این وجود، چون موتور بنزینی به طور مستقیم با چرخها و تغییرات حرکت آن در ارتباط نیست، در بهترین حالت کار میکند؛ بنابراین به عنوان ایده آلترین سیستم خودروی هیبریدی در شهرهاست و به عنوان مثال میتواند در خودروهای حمل و نقل عمومی مورد استفاده قرار گیرد. از نمونه این خودروها میتوان به برخی نسخههای بی ام دبلیو ۳i نام برد.
در خودروهای هیبریدی با سیستم موازی، هم موتور الکتریکی و هم موتور بنزینی در به حرکت درآوردن خودرو نقش دارند. سیستم کنترلی دقیق موجود در این نوع سیستمهای هیبرید، تصمیم گیری لازم را برای کار کردن این دو منبع انجام میدهد. نمونه این موتورها را میتوان در برخی نسخههای هوندا از جمله هوندا اینسایت نام برد که در آن موتور الکتریکی به موتور بنزینی کمک میکند و عمدتاً منجر به قدرت و سرعت بیشتر این خودروها میشود. با این وصف و با توجه به این که کاهش مصرف سوخت الزاماً هدف طراحی این خودروها نیست، میتوان این خودروها را مناسب برای بیرون شهر و اتوبانها ذکر کرد. در این جا میتوان شباهت اظهارنظری را که به نقل از سخنگوی دولت درباره هیبریدیها مطرح شد (هر چند بعداً تکذیب شد) با این نوع خودروهای هیبریدی مشاهده کرد.
اما نوع دیگری از خودروهای هیبریدی نیز وجود دارند که از هر دو نوع سیستم انتقال قدرت بهره میبرند. در این خودروها همانند تویوتا پریوس، در سرعتهای پایین این سیستم در حالت سری کار میکند در حالی که با افزایش سرعت (چون سیستم سری کم بازدهتر است) موتور احتراق داخلی بر اوضاع مسلط میشود و اتلاف انرژی حداقل میشود (در حقیقت سیستم به حالت موازی میرود). نتیجهای که از این سیستم انتقال قدرت دوگانه میتوان گرفت که موتور بنزینی در این سیستم در بازه نزدیک به بهینه کار میکند.
۲ هیبریدی معروف در بازار ایران
در سالهای اخیر، تنوع خودروهای هیبریدی در بازار ایران زیاد شده و در این زمینه شاهد ورود خودروهایی نظیر لکسوس هیبریدی، تویوتا پریوس، تویوتا کمری هیبرید، تویوتا راو ۴، هیوندای سوناتا هیبرید، بی ام و I۸، ولوو هیبرید و هیوندای اکسنت هستیم. با توجه به توضیحاتی که ارائه شد، عمده این خودروها از فناوری نوع سوم یعنی سری موازی در درون خود بهره میگیرند. هم اینک قیمت خودروهای یادشده، بین ۱۶۰ میلیون تا بیش از یک میلیارد تومان است.
در این جا به عنوان مثال، به دو هیبریدی که این روزها زیاد در شهرها مشاهده میکنیم، اشاره میشود:
تویوتا پریوس: این خودرو به عنوان یک سدان شهری را خیلیها با ظاهر متفاوتش میشناسند. با این حال، گزارشها حاکی از این است که پریوس یکی از محبوبترین هیبریدیهای دنیاست. این خودرو با قیمتی در حدود ۱۶۰ تا ۲۱۰ میلیون تومان از یک پیشرانه ۱.۸ لیتری در مجموع موتور بنزینی و الکتریکی قدرتی در حدود ۱۲۱ اسب بخار بهره میگیرد. مصرف سوخت این خودرو بین ۳.۶ تا ۷/ ۴ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر برای سیکل ترکیبی است. پریوس در نمایندگیهای رسمی، قیمتی در حدود ۲۰۰ تا ۲۱۰ میلیون تومان دارد. هر چند در بازار به قیمتهای پایینتر و بین ۱۶۵ تا ۱۸۵ میلیون تومان نیز میتوان آن را خرید.
هیوندای سوناتا: هیوندای سوناتا نیز از جمله هیبریدیهای پر فروش در بازار ایران است. این خودرو از یک موتور دو لیتری بهره میگیرد و موتورهای بنزینی و الکتریکی آن حداکثر قدرت ۱۹۳ اسب بخار دارند. با استفاده از حالت رانندگی بهینه مصرف، نیز میتوان گفت: سوخت ترکیبی خودرو به حدود ۷/ ۴ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر میرسد. قیمت نمایندگی این خودرو برای مدلهای مختلف هم اینک در حدود ۱۵۵ تا ۲۱۵ میلیون تومان است. با این حال قیمت بازار این خودرو، بیشتر بوده، به طوری که هم اینک در بازه ۱۸۰ تا ۲۶۵ میلیون تومان به فروش میرسد.
هیبریدیها چقدر به صرفه اند؟
به گزارش خراسان همان گونه که در نمونه خودروهای هیبریدی مورد اشاره، دیدیم، مصرف سوخت این خودروها در حدود نصف خودروهای بنزینی است. این موضوع قطعا میتواند به کاهش آلودگی هوا کمک شایانی کند. به ویژه این که در شهرهای پر ترافیک، این خودروها عمدتاً در حالت در جا و تا حتی ۳۰ و برخی مدلها تا ۸۰ کیلومتر سرعت در ساعت با موتور الکتریکی کار میکنند، اما از منظر شخصی نیز یک حساب و کتاب ساده به صرفه بودن این خودروها را بیشتر نشان میدهد. در صورتی که متوسط مصرف این خودروها را ۴.۵ لیتر و متوسط مصرف خودروهای بنزینی را ۸ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر، و مسافت متوسط خودرو در سال را به طور میانگین ۲۰ هزار کیلومتر در نظر بگیریم، میتوان گفت که این خودروها در سال مصرفی در حدود ۹۰۰ لیتر خواهند داشت. در صورتی که با خرید یک خودروی بنزینی، این میزان به ۱۶۰۰ لیتر میرسد. این یعنی خریداران خودروهای هیبریدی به طور معمول در حدود ۷۰۰ هزار تومان (با احتساب بنزین لیتری ۱۰۰۰ تومان) در سال، پول بنزین کمتری میدهند.
گمانههایی برای چرایی افزایش تعرفه هیبریدیها
با توجه به موارد فوق و در نظر نگرفتن کششهای بازار، میتوان گفت: اگر چه افزایش تعرفه، میتواند منجر به کاهش واردات و تقاضای این خودروها شود، اما از سوی دیگر افزایش درآمد دولت از واردات این خودروها را در پی خواهد داشت. البته کارشناسان، به لزوم تناسب افزایش تعرفه این خودروها در مقابل تعرفه خودروهای بنزینی نیز اشاره کرده اند. چرا که این خودروها تقریباً نصف خودروهای بنزینی سوخت مصرف میکنند و تعرفه آنها نیز حدود ۴۰ و ۳۰ درصد نسبت به تعرفه خودروهای بنزینی تعیین شده است. موضوعی که اگر آن را در نظر نگیریم، میتواند به رانت برای واردات این دسته از خودروها منجر شود. البته بسیاری از کارشناسان با توجه به وضعیت بحرانی اغلب کلان شهرها در باره آلودگی هوا و نقش مثبت خودروهای هیبریدی در کاهش این آلودگی معتقدند: دولت باید مانند بسیاری از کشورهای پیشرفته که تعرفه واردات این خودروها را پایین نگه میدارند، و حتی به خریداران تخفیفهای مالیاتی نیز میدهند، عمل کند. همچنین برای از بین بردن رانت در واردات نیز سازو کارهای نظارتی بیشتری اعمال کند.